kutubhona

وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللّهُ
(Ичингиздагинарсанихоҳошкорқилинг, хоҳяширинг, Аллоҳсизларниўшанарсабиланҳисоб-китобқилади) ояти нозил бўлганда уларнинг дилларига олдин кирмаган нарсалар ҳам кирди. Шунда Пайғамбар с.а.в.,

«قُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَسَلَّمْنَا. قَالَ: فَأَلْقَى اللهُ الْإِيْمَانَ فِى قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ اللهُ تَعَالَى»
«Эшитдик, итоат этдик ва таслим бўлдик, деб айтинглар, дедилар. Ровий айтади: Бас, Аллоҳ уларнинг дилларига имонни ташлади ва

لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا
(Аллоҳҳечбиржоннитоқатиданташқаринарсагатаклифқилмайди) оятини нозил қилди».92
Муслим ва Аҳмадлар Абу Ҳурайра р.а.дан чиқарган бошқа бир ривоятда шундай дейилади: «Пайғамбар с.а.в.га

وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ
ояти нозил бўлгач, саҳобаларни унинг юки босди ва Пайғамбар с.а.в.нинг олдиларига келишиб, эй Аллоҳнинг пайғамбари, бизга намоз, рўза, жиҳод, садақа каби тоқатимиз етадиган ишларни юкланг, Аллоҳ Таоло мана бу оятни нозил қилди, биз унга тоқат қила олмаймиз, дейишди. Шунда Пайғамбар с.а.в. уларга, сизлар аҳли китобларга ўхшаб,

سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا
(Эшитдик ва бўйсунмадик) демоқчи бўляпсизларми, аксинча, сизлар

سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ
(Эшитдик ва итоат этдик. Парвардигоро, гуноҳларимизни мағфират қилишингни сўраймиз. Ва фақат Ўзингга қайтажакмиз) деб айтинглар, дедилар. Қавм бу гапни маъқуллаб, ўша гапни тилларидан чиқарганларидан кейин ортидан

آمَنَ الرَّسُولُ
ояти нозил бўлди. Улар шу ишни қилишгач, Аллоҳ Таоло уни насх қилиб,

لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا
оятини нозил қилди».93
Мана шу икки оятдан кўриниб турибдики,

وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللّهُ

(92) Муслим: 180. Термизий: 2918. Аҳмад: 1/233. Ибн Ҳиббон: 11/458.

(93) Муслим: 179. Аҳмад: 1/332.